Latène-Artefakte im hellenistischen Kleinasien: ein problematisches Kriterium für die Bestimmung der ethnischen Identität(en) der Galater (Latène Artefacts in Hellenistic Asia Minor: a Difficult Criterion for the Definition of the Ethnic Identity (Identities) of the Galatians).
a) In IstMitt 64, 2014 (2015), 129-162.
b) Also forthcoming in Russian translation in: Oleg Gabelko (ed.): (Proceedings of the Conference: The Celts and the Classical World: from Ireland to Asia Minor, Moscow, March 2013), ca. 2015.
Abstract (German)
Im vorliegenden Aufsatz wird die Bedeutung von Latène-Artefakten für die Bestimmung der ethnischen Identität der Galater untersucht, die im 3. Jh. v. Chr. nach Anatolien einwanderten. Obwohl nur wenige solcher Objekte in Kleinasien gefunden wurden, betrachtet man sie gewöhnlich als Belege für die galatische Präsenz in Zentralanatolien sowie zum Teil auch für ihren fortgesetzten Kulturaustausch mit der europäischen Keltike. Diese Ansicht hält aber einer genaueren Prüfung nicht stand. Erstens erweist sich der Ausdruck ‚galatische Keramik‘ als irreführend, da jegliche Latène-Einflüsse fehlen; besser wäre es also, von ‚phrygisch-hellenistischer‘ oder ‚pontisch-hellenistischer Keramik‘ zu sprechen. Zweitens kann keine einzige Latène-Fibel einem Individuum der drei galatischen Großstämme zugewiesen werden; geographische und chronologische Implikationen weisen vielmehr auf osteuropäische Rekruten Attalos I. (ca. 240–197 v.Chr.) oder späterer hellenistischer Könige hin. Drittens steht die Architektur galatischer Hügelgräber in einer anatolisch-phrygischen Tradition; während Grabbeigaben im Latène-Stil bei den Trokmern und Tektosagen durchweg fehlen, entbehrt bislang auch – entgegen anders lautender Behauptungen – eine solche Zuschreibung an die Tolistobogier einer tragfähigen materiellen Grundlage. Mithin ergibt sich, dass die drei galatischen Stämme keine regelmäßigen Nutzer, geschweige denn Produzenten, von Latène-Objekten waren. Trifft dies zu, dann muss aber auch der Ursprung der galatischen Ikonographie der bedeutenden Siegesmonumente von Pergamon neu erklärt werden.
Abstract (English)
This paper seeks to revisit the significance of Latène artefacts in determining the ethnic identity of 3rd-century BC Galatian immigrants to Anatolia as well as of their descendants. Although only few such objects have so far been found in Asia Minor, they have commonly been understood as indicative of Galatian presence in central Anatolia, and at times even of continued cultural exchange with the Celts from Europe. However, a closer look at the evidence speaks against this view. First, the term ‘Galatian Ceramics’ can be shown to be misleading, since this ware does not show any traces of Latène culture, so that it should better be labelled ‘Phrygian-Hellenistic’ or ‘Pontic-Hellenistic Ceramics’. Second, not a single Latène fibula can be attributed to an individual bearer from among the three major Galatian tribes; geographical and chronological implications rather point to mercenaries recruited from eastern Europe by Attalus I (ca. 240–197) or later Hellenistic kings. Third, the architecture of Galatian tumuli stands in an Anatolian-Phrygian tradition, and while Latène-style burial gifts are entirely absent from among the Trocmi and Tectosages, alleged attributions of such objects to Tolistobogian tombs could not yet be substantiated. In conclusion, none of the three Galatian tribes seems to have been regular users, let alone producers, of Latène objects. If this is true, we also have to reconsider the origin of the Galatian iconography of the famous victory monuments of Pergamum.
Abstract (Turkish)
Bu yazıda, Latène eserlerinin M. Ö. 3. yüzyılda Anadolu’ya göçen Galatların ve onların soyundan gelenlerin etnik kimliğini belirlemedeki önemi yeniden değerlendirmeye çalışılmaktadır. Anadolu’da şimdiye dek böyle pek az obje bulunmuş olmasına rağmen bunlar, genel olarak Orta Anadolu’da Galat varlığının ve hatta bazen Avrupalı Keltlerle devam eden kültürel değiş tokuşların göstergesi olarak anlaşılmaktadırlar. Bununla birlikte, daha yakından bakıldığında kanıtlar bu görüşün aksini söylemektedir. Öncelikle, »Galat keramikleri« teriminin yanlış yönlendirdiği gösterilebilir, çünkü bu mal grubu Latène kültürüne ait herhangi bir iz taşımamaktadır; onları »Frig-Hellenistik« ya da »Pontik-Hellenistik keramikleri« olarak adlandırmak daha doğru olacaktır. İkinci olarak, bir tane Latène fibula üç büyük Galat kabilesinden birine mensup bir bireye atfedilemez; coğrafi ve kronolojik sonuçlar daha ziyade I. Attalos (240–197 civarı) ya da daha sonraki Hellenistik kralların döneminde Doğu Avrupa’dan ikmal edilen paralı askerlere işaret etmektedir. Üçüncü olarak, Galat tümülüslerinin mimarisi Anadolu-Frig geleneği içinde bulunmaktadır ve Latène tarzı gömüt armağanları Trokmi ve Tektosagler arasında hiç yoktur, böyle objelerin Tolistobog mezarlarına dayandırılması iddiaları da henüz kanıtlanamamıştır. Sonuç olarak, üç Galat kabilesinden hiçbiri Latène objelerinin düzenli kullanıcıları ya da üreticileri gibi görünmemektedir. Bu doğruysa, Pergamon’un ünlü zafer anıtlarındaki Galat ikonografisinin kökenini yeniden değerlendirmemiz gerekecektir.